Z czyjej ręki poleciał pierwszy i tak brzemienny w skutki pomidor, który zapoczątkował obchody święta La Tomatina? Prawda jest taka, że nie wiadomo. Możliwe, że rzucił go ktoś sprzeciwiający się rządom generała Franco, a może uczestnik świątecznego pochodu, który przesadził w zabawie. Najbardziej popularna wersja tej historii głosi, że podczas pochodu wielkich figur z papier-mâché (hiszp. Gigantes) w roku 1945 kilku miejscowych koniecznie chciało wszcząć bójkę, aby zwrócić na siebie uwagę. Przypadkowo natknęli się na wózek do przewożenia warzyw i zaczęli ciskać dojrzałymi pomidorami. Z każdym rzutem zwiększała się ilość niewinnych gapiów zaangażowanych w sytuację, a wkrótce całe zajście przerodziło się w wielką bitwę na latające owoce. Awanturnicy musieli zapłacić za pomidory, ale taka kara nie zdołała powstrzymać kolejnych bitew ani zapobiec narodzinom nowej tradycji.

W latach 50. XX wieku, w obawie przed powtórkami takich ekscesów, lokalne władze ustanawiały zakazy, które następnie były uchylane i przywracane. W 1951 roku mieszkańcy miejscowości, którzy sprzeciwili się prawu, zostali wtrąceni do więzienia, a do ich uwolnienia doprowadziły dopiero publiczne protesty. Najbardziej znany akt wystąpienia przeciwko zakazom miał miejsce w 1957 roku i był to przygotowany przez zwolenników pomidorowych wojen pogrzeb pomidora z trumną i procesją. Po roku 1957 lokalne władze uległy naciskom opinii publicznej. Urzędnicy ustanowili kilka zasad i miasto oficjalnie przyjęło tę szaloną tradycję.

Kulminacyjny moment świąt, czyli bitwę na pomidory, poprzedza cały tydzień imprez. Są to obchody ku czci świętych patronów miasta Buñol — Maryi Dziewicy i św. Ludwika Bertranda — odbywające się przy akompaniamencie wesołej muzyki, z pochodami i fajerwerkami w pełnym radości hiszpańskim stylu. Ostatniego wieczoru przed bitwą każdy, kto planuje wziąć w niej udział, może się posilić, jedząc przygotowywaną w ogromnych ilościach paellę — symboliczne dla regionu Walencji danie z ryżu, owoców morza, szafranu i oliwy z oliwek.

Współcześnie przebieg bitwy reguluje tylko kilka zasad porządkowych i nie obowiązują żadne inne ograniczenia. Przygotowania do tego corocznego wydarzenia obejmują nawet uprawę specjalnej odmiany niesmacznych pomidorów. W dniu bitwy impreza zaczyna się o 10 rano od prób zdjęcia szynki ze szczytu śliskiego słupa. Wspinający się na słup śmiałkowie nie mają łatwego zadania, ponieważ tłum gapiów polewa ich wodą z węży, śpiewając przy tym i tańcząc. Gdy kościelny dzwon wybije południe, do miasta wjeżdżają ciężarówki pełne pomidorów, czemu towarzyszą coraz głośniejsze okrzyki „To-ma-te, to-ma-te!”.

Następnie wystrzał z armatki wodnej ogłasza rozpoczęcie bitwy, która stanowi cel i zwieńczenie wszystkich przygotowań. Od tego momentu można już miażdżyć pomidory i rzucać nimi w innych uczestników na wszelkie możliwe sposoby: rzuty zamachowe na odległość, bezpośrednie ataki z bliska i rzuty po łuku ze średniego dystansu. Na długo zanim zabraknie amunicji każdy, kto weźmie udział w tym wydarzeniu, będzie wyglądać (i czuć się) zupełnie inaczej i to niezależnie od techniki rzucania. Niemal godzinę później, gdy nie można znaleźć już niczego, co kształtem przypomina pomidora, przemoczonym sokiem uczestnikom pozostaje tylko zabawa w morzu salsy z mięsistych owoców. Drugi wystrzał z armatki oznajmia koniec bitwy.