ProZ.com translation contests »
2014 annual ProZ.com translation contest: "Celebrations" » English to Dutch » Entry by Ron Willems


Source text in English

Translation by Ron Willems (#21127) — Winner

Who cast that first fateful tomato that started the La Tomatina revolution? The reality is no one knows. Maybe it was an anti-Franco rebellion, or a carnival that got out of hand. According to the most popular version of the story, during the 1945 festival of Los Gigantes (a giant paper mâché puppet parade), locals were looking to stage a brawl to get some attention. They happened upon a vegetable cart nearby and started hurling ripe tomatoes. Innocent onlookers got involved until the scene escalated into a massive melee of flying fruit. The instigators had to repay the tomato vendors, but that didn't stop the recurrence of more tomato fights—and the birth of a new tradition.

Fearful of an unruly escalation, authorities enacted, relaxed, and then reinstated a series of bans in the 1950s. In 1951, locals who defied the law were imprisoned until public outcry called for their release. The most famous effrontery to the tomato bans happened in 1957 when proponents held a mock tomato funeral complete with a coffin and procession. After 1957, the local government decided to roll with the punches, set a few rules in place, and embraced the wacky tradition.

Though the tomatoes take center stage, a week of festivities lead up to the final showdown. It's a celebration of Buñol's patron saints, the Virgin Mary and St. Louis Bertrand, with street parades, music, and fireworks in joyous Spanish fashion. To build up your strength for the impending brawl, an epic paella is served on the eve of the battle, showcasing an iconic Valencian dish of rice, seafood, saffron, and olive oil.

Today, this unfettered festival has some measure of order. Organizers have gone so far as to cultivate a special variety of unpalatable tomatoes just for the annual event. Festivities kick off around 10 a.m. when participants race to grab a ham fixed atop a greasy pole. Onlookers hose the scramblers with water while singing and dancing in the streets. When the church bell strikes noon, trucks packed with tomatoes roll into town, while chants of "To-ma-te, to-ma-te!" reach a crescendo.

Then, with the firing of a water cannon, the main event begins. That's the green light for crushing and launching tomatoes in all-out attacks against fellow participants. Long distance tomato lobbers, point-blank assassins, and medium range hook shots. Whatever your technique, by the time it's over, you will look (and feel) quite different. Nearly an hour later, tomato-soaked bombers are left to play in a sea of squishy street salsa with little left resembling a tomato to be found. A second cannon shot signals the end of the battle.
Wie wierp die allereerste tomaat, het startsein voor La Tomatina? Niemand die het weet. Misschien was het een rebellie tegen Franco, of een uit de hand gelopen carnavalsviering. Maar volgens de populairste versie van het verhaal begon het allemaal in 1945 tijdens het jaarlijkse Gigantes-festival, een optocht met reuzenpoppen van papier-maché. Een groepje ruziezoekers stuitte bij toeval op een groentekar en begon met rijpe tomaten te smijten. Toevallige voorbijgangers lieten zich niet onbetuigd en het ontaardde al snel in een smeuïg strijdgewoel met rondvliegende vruchten. De aanstichters werden gedwongen de tomatenverkopers schadeloos te stellen, maar dat bleek niet voldoende om andere tomatengevechten te verhinderen. Een nieuwe traditie was geboren.

De autoriteiten, bang dat het uit de hand ging lopen, vaardigden in de jaren 1950 verschillende verboden uit, die later werden versoepeld maar daarna toch weer werden ingevoerd. In 1951 belandden overtreders van het verbod zelfs in de gevangenis, totdat ze na grote verontwaardiging onder de burgerij weer op vrije voeten werden gesteld. Het bekendste ludieke protest tegen het tomatensmijtverbod was in 1957, toen demonstranten plechtig een tomaat ten grave droegen, compleet met lijkkist en rouwstoet. Daarna besloten de autoriteiten zich in het onvermijdelijke te schikken, enkele basisregels vast te stellen en de wonderlijke traditie te omarmen.

Hoewel de tomaten de hoofdrol opeisen, zijn er ook allerlei festiviteiten in de aanloop naar de grote climax. Een week lang wordt een festival gevierd ter ere van de maagd Maria en San Luis Bertrán, de beschermheiligen van Buñol, met optochten, muziek en vuurwerk in een goedgemutste Spaanse sfeer. Om de deelnemers goed op krachten te brengen, serveert men op de vooravond van de veldslag een machtige paella: een typisch Valenciaans gerecht met rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie.

Tegenwoordig is het tomeloze tomatenfestival min of meer gereguleerd. Speciaal voor dit jaarlijkse evenement is zelfs een onappetijtelijke variëteit tomaten gekweekt. De festiviteiten gaan 's ochtends om 10 uur van start met paalklimmen, waarbij het de bedoeling is een ham te bemachtigen die boven op een ingevette paal is bevestigd. De toeschouwers zingen en dansen op straat en spuiten ondertussen de klimmers nat. Wanneer de kerkklok het middaguur slaat, rijden vrachtwagens boordevol tomaten het stadje binnen, terwijl van alle kanten de roep "To-ma-te! To-ma-te!" aanzwelt.

Dan geeft een waterkanon het startsein voor het grote spektakel. Overal worden tomaten geplet en in het rond gesmeten in meedogenloze aanvallen op andere feestvierders. Subtiele boogballen met een groot bereik, hoekschoten voor de middellange afstand en inzepingen vanuit een hinderlaag: welke techniek je ook gebruikt, na afloop zie je er héél anders uit - en je voelt je ook anders. Nadat er een klein uur verstreken is, zijn de tomatensmijters volkomen doorweekt. Ze spartelen rond in een zompige zee van straatsalsa, waar geen tomaat ongeschonden is gebleven. Een tweede kanonschot betekent het einde van het tomatengevecht.


Discuss this entry